FIER GELIJK NE GIETER
– op Zoersel en Zonnewind
voor de opstart van een lokale energiegemeenschap
In deze rubriek zetten we een inspirerend project of opmerkelijk plan van aanpak van een gemeente binnen de schoonste provincie van het land in de kijker. Nadien geeft de gemeente de fakkel door aan een collega.
Joris van der Flaas van Zonnige Kempen was in de vorige editie fier gelijk ne gieter op Zoersel en Zonnewind voor de opstart van een lokale energiegemeenschap in de Zoerselse Bloemenwijk.
Bart Van Santvliet (gemeente Zoersel), Marleen Van Dam (Klimaatwerf) en Peter De Vliegher (Zonnewind) van Zoersel & Zonnewind vertellen ons er alles over. Ontdek onderaan welke collega Peter De Vliegher nomineert voor de volgende ‘Fier gelijk ne gieter’! Wie weet ben jij het wel?
Organisatie in de hoofdrol
➢ Gemeente & OCMW Zoersel
- Zoersel en haar 3 deelgemeenten (Zoersel, Sint-Antonius, Halle)
- Oppervlakte: 38,65 km²
- Aantal inwoners: 22.486 (cijfers van 24 april 2023)
- Bart Van Santvliet (medewerker klimaat), Tim Chabot (deskundige milieu), Tine Vermeiren (deskundige milieu), Evelyne Michiels (mobiliteit) en Els Beeckx (medewerker project 'Klimaatbende' scholen) werken samen aan de uitvoering van het Klimaatactieplan.
➢ Zonnewind
- Naam organisatie: Zonnewind CV
- Oprichtingsdatum: maart 2017
- Aantal medewerkers: 3 en een 10-tal vrijwilligers
- Wie werkt er vanuit Zonnewind rond dit project? Peter De Vliegher (projectcoördinator), Wouter Covens (projectontwikkelaar), Annick De Smet (communicatie). Zonnewind brengt de expertise rond een energiegemeenschap en de collectieve projecten in dit project.
- Wie is er nog meer betrokken bij dit project? Marleen Van Dam (projectcoördinator Klimaatwerf). VZW Klimaatwerf zet zich in voor de transitie naar een duurzame lokale gemeenschap in de rand van Antwerpen en de Voorkempen. Lees hier alles over de projecten van Klimaatwerf
Wat houdt het project concreet in?
Het gaat om een veelbelovend pilootproject in de Bloemenwijk. De bedoeling is om zowel de aparte woningen als de volledige wijk op een duurzame manier klaar te maken voor de toekomst.
“Het doel is tweeledig”, zegt projectcoördinator Marleen Van Dam. “Ten eerste willen we een energietransitie teweegbrengen in de Bloemenwijk. Dat wil zeggen, zoveel mogelijk gezinnen helpen overstappen van fossiele brandstoffen naar duurzame en groene energiebronnen. Ten tweede werken we projecten op wijkniveau uit die de Bloemenwijk kunnen laten evolueren naar een echte hernieuwbare energiegemeenschap. Hierbij denken we aan collectieve groene stroomproductie, batterijopslag, energiedelen en elektrische deelmobiliteit.”
Hoe kwamen het project en de samenwerking tot stand?
De energiecoöperatie Zonnewind realiseerde de voorbije jaren in samenwerking met de gemeente Zoersel al een aantal projecten rond hernieuwbare energie en energiebesparende maatregelen. Zo kwamen er o.a. zonnepanelen op de daken van het administratief centrum en van de serviceflats de Loteling en werd de sporthal van de gemeentelijke basisschool Beuk & Noot voorzien van ledverlichting. Het was een bewuste keuze van het gemeentebestuur om deze projecten te realiseren via een energieburgercoöperatie, zodat ook onze inwoners kunnen deelnemen aan projecten rond hernieuwbare energie. Vorig jaar leidde de bestaande samenwerking rond specifieke projecten tot een meer structureel partnerschap tussen de gemeente en Zonnewind. Vanuit dit partnerschap werd dan samen het project Bloemenwijk opgestart.
Hoe begin je aan zo’n circulair project?
Het speelt inderdaad in op een hoofddoelstelling van het gemeentelijk Klimaatplan: tegen 2030 streven naar een CO₂-reductie van 40% bij de huishoudens. Uit de analyse van de huidige CO₂-uitstoot in onze gemeente blijkt dat huishoudens verantwoordelijk zijn voor ongeveer 46% van de totale uitstoot (cijfergegevens 2017, opgenomen in het klimaatplan). Hier ligt dus nog een groot potentieel om de CO₂-reductie van Zoersel te verminderen.
Uit welk aanbod kunnen inwoners kiezen?
Buurtbewoners kunnen in 4 trajecten stappen. Bij elk traject worden mensen van A tot Z begeleid door energie-experts. “Dit is een unieke gelegenheid om de (verkoop)waarde van een woning flink te verhogen, de energierekening aanzienlijk te verlagen en een bijdrage te leveren aan een klimaatvriendelijke wereld”, zegt Bart Van Santvliet, medewerker klimaat van gemeente & OCMW Zoersel. De eerste 2 trajecten zijn individuele trajecten, gericht op het duurzamer maken van de eigen woning.
- Stap je bijvoorbeeld in ‘Renovatiewerf’, dan krijg je in het renovatieproject begeleiding en advies op maat van onafhankelijke experts in BENOveren en groene stroomopwekking. Bovendien helpen zij de bewoners met de aanvraag van subsidies en administratie.
- Wil iemand liever (of ook) zonnepanelen? Dan stapt die persoon in het traject ‘Zonnewerf’. De bewoner krijgt dan een antwoord op alle vragen over zonnepanelen. Hij geniet van begeleiding bij zijn keuze en van een scherpe prijs via een groepsaankoop.
En wat houden de collectieve projecten in?
“De collectieve projecten realiseren we via Zonnewind” zegt Peter De Vliegher. “De deelnemers investeren in de collectieve projecten, genieten van de lokaal opgewekte energie en van een mogelijk dividend op hun investering. We zullen veel kunnen leren van deze nieuwe manier van participatief samenwerken. Bedoeling is dan ook om deze werkwijze te finetunen en uit te rollen naar andere wijken in de gemeente.” Met de ‘samenaankoop isolatie’ zoekt Zonnewind geschikte aannemers voor verschillende types van isolatie (dak/zolder, spouwmuur …), en dat alles tegen een interessante prijs. In het vierde traject 'burenwerf Bloemenwijk' wordt er samen met de inwoners van de Bloemenwijk gezocht naar oplossingen voor groene stroomopwekking, batterijopslag, energiedelen en deelmobiliteit. Op die manier bouwen we samen aan de ‘hernieuwbare energiegemeenschap Bloemenwijk’.
Hoe reageren de inwoners? Zijn er al veel inschrijvingen?
Het project startte officieel in april 2023 met een algemene infosessie voor alle bewoners van de Bloemenwijk. Een 80-tal geïnteresseerden waren aanwezig. De infosessie krijgt de komende weken een vervolg in de wijk, waarbij we op een aantal locaties in de Bloemenwijk een Energiek wijkloket organiseren. De inschrijvingen voor de nieuwsbrief van de wijk komen vlot binnen, waardoor de community van de Bloemenwijk begint te groeien. Daarbovenop hebben we al 10 enthousiaste ‘EnerGuys’ gevonden die bereid zijn hun buren te helpen.
Kan je wat meer vertellen over de 'EnerGuy' en 'EnerGitte’s die jullie zoeken?
Zonnewind en de gemeente gaan tijdens het project op zoek naar 'burenhelpers'. "Deze ambassadeurs kregen de klinkende namen 'EnerGuy' en 'EnerGitte'", vertelt Bart. "We zijn specifiek op zoek naar mensen uit de Bloemenwijk die hun buren willen helpen bij vragen over hun energieverbruik en bij de eerste stappen van hun renovatie."
Wat zijn de grootste uitdagingen?
De grootste uitdaging is de lage isolatiegraad en de grootte van de vaak vrijstaande woningen, waardoor de kosten voor de eigenaars hoog kunnen oplopen. Omdat het om zeer uiteenlopende woningen gaat, is het in deze wijk ook een uitdaging om collectief aan de slag te gaan. Elke woning vraagt een eigen aanpak en een stappenplan op maat van de woning én de eigenaar. Gelukkig kunnen we deze eigenaars binnen de Renovatiewerf verder helpen. De grootste collectieve uitdaging is om de doelstelling 'wijk van de toekomst' te realiseren. Het oprichten van een hernieuwbare energiegemeenschap (HEG) waarbij de deelnemende bewoners individueel en collectief groene energie opwekken en maximaal lokaal verbruiken, botst vandaag nog steeds op een aantal technische en administratieve hinderpalen die moeten weggewerkt worden.
Wat zijn de ambities voor de komende jaren?
Het project 'Bloemenwijk' is een eerste proefproject in onze gemeente, maar met de uitdrukkelijke bedoeling om dit model de komende jaren ook in andere wijken van de gemeente uit te rollen. In het huidige project willen we ons niet enkel tot energetische wijkrenovatie en de uitbouw van een wijkenergiegemeenschap beperken. De ambities zijn ruimer: van de Bloemenwijk echt een wijk van de toekomst maken, samenwerken aan meer groen en minder grijs, elektrische deelmobiliteit … en dit alles in overleg en met actieve deelname van de bewoners. Zonnewind CV wil dit model ook uitrollen in andere gemeenten binnen de regio van de Voorkempen. Zo hopen we een concrete bijdrage te leveren aan de energietransitie in de regio. Verschillende gemeenten kijken geïnteresseerd naar dit project en er komt een vervolg in andere wijken.
Peter De Vliegher, de vraag waarop we allemaal wachten: welke stad/gemeente nomineren jullie voor de volgende ‘Fier gelijk ne gieter’?
Wij nomineren lokaal bestuur Kontich voor hun (voorlopige) eerste plaats in het VK Tegelwippen in de categorie < 25.000 inwoners. Momenteel wipten ze zelfs al meer tegels uit dan grote steden zoals bijv. Leuven of Gent, chapeau! We duimen dat ze de overwinning kunnen behouden tot het eind van het VK in oktober 2023. We volgen benieuwd de tegelstand.
