FILM
STRAF: kunnen we door dwang en straf de duurzame ontwikkelingsdoelen behalen?
Recensie door Thalia Gijsbrechts, verantwoordelijke communicatie van het departement Leefmilieu
Heiligt een goed doel alle middelen? Iets in mij zegt: ja, zeker als het om klimaatverandering gaat. Maar ergens in mij zit ook een pragmaticus. Handel ik zélf wel altijd naar mijn overtuiging? En als dat niet zo is, verdien ik dan straf? Dat is waar deze film van Godelieve Spaas rond draait.
Waarover gaat de film?
Thalia Gijsbrechts: "In 2030 moeten de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de VN zijn behaald, maar dat lijkt onmogelijk als de huidige koers wordt doorgezet. De kortfilm schetst een confronterend toekomstbeeld en geeft antwoord op de vraag of straf en dwang helpen om de doelen te behalen. In STRAF worden vier vrouwen gevolgd die zijn gestraft voor daden die in strijd zijn met de duurzaamheidsdoelen. Zijn ze slachtoffer of dader? Hadden ze anders kunnen handelen of was het systeem groter dan hen?
Eén vrouw is veehouder en heeft op haar land een wolf doodgeschoten. Een gedreven impactinvesteerder wordt opgesloten nadat door haar projectoproep heel wat mensen in de armoede zijn beland. Een moeder verwent haar kinderen en weigert mee te doen aan ‘consuminderen’ omdat ze hen dezelfde materiële jeugd wil geven als zij gewoon was. Het laatste verhaal gaat over een schoonheidsspecialiste."
Welk stuk heeft jou het meest aangesproken?
Thalia Gijsbrechts: "Een schoonheidsspecialiste staat op het punt de gevangenis te verlaten. Om haar rehabilitatie te doen slagen, moet ze aan 11 regels voldoen rond duurzaam gedrag. Ze weet nog niet goed hoe ze dat in haar eentje gaat aanpakken, wat haar heel ontwapenend maakt. De scene doet aan big brother denken: de overheid die je gedrag nauwlettend in de gaten houdt, in dit geval om te controleren of je wel aan de duurzaamheidsregels voldoet. Onrealistisch is dat scenario anno 2023 niet: in het sociaalkredietsysteem van China krijgt iedere burger binnenkort een score op basis van sociaal wenselijk gedrag.
Door de manier waarop de onderneemster, gespeeld door Godelieve zelf, via een sterke close-up in beeld gebracht werd, kun je niet onderuit de ongemakkelijke boodschap geraken. Dat ze eerst als gedreven en succesvolle ondernemer uit elke opportuniteit of oplossing munt probeert te slaan, maar dan toch instort en zegt dat het haar spijt. Dat is ‘straf’.”
Wat vond je van de film?
Thalia Gijsbrechts: “STRAF prikkelt de zintuigen. Klank, beeld en camerapositie in de cel roepen vervreemding op. Tegelijk kruip je in de huid van de personages door knappe close-ups en het geluid van oppervlakkige ademhaling. De ‘poetry slam van de verontwaardigde moeder is explicieter als kunstvorm, maar was misschien niet nodig. Ook zonder haar poëtisch beklag valt de film onder de noemer van artistiek pareltje. Ik ben fan van de vorm waarin Godelieve Spaas het debat aangaat. In haar zoektocht naar de waarheid gebruikt ze kunst om conflicten bloot te leggen en ermee om te gaan. Kunst spiegelt, projecteert, zoomt in en uit. Niemand weet op dit moment goed waar we staan of waar we naartoe gaan. Door kunst gunnen we mekaar de ruimte om uit te zoeken wat wel en niet werkt, en verbreden we ons speelveld.”
Hoeveel sterren geef je de film?
Thalia Gijsbrechts: “4,5 sterren.”
Waarom zouden andere beleidsmakers deze film moeten zien?
Thalia Gijsbrechts: “Elk debat heeft meerdere kanten. Dat maakt de besluitvorming er niet makkelijker op. Hoever moet je gaan in het zoeken naar oplossingen? In welke mate moet de overheid onze individuele verantwoordelijkheid sturen? Welke middelen kun je als overheid inzetten? Straf of beloning? En hoever mogen klimaatactivisten gaan? Zeker in deze tijden van klimaatklevers en rechtszaken is dit actueel. Wie verantwoordelijk of schuldig is, zou niet de hoofdvraag mogen zijn. Het is de oplossing die telt. Een uitnodiging dus om in veranderende tijden creatief en breed te denken!”
OVER DE MAKER
Godelieve Spaas is verbonden aan het Centre of Expertise Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap bij Avans Hogeschool. Zij doet vanuit een antropologisch perspectief onderzoek naar economische principes en vormen van ondernemen, die zorg dragen voor de aarde en haar bewoners. Ze werkt samen met innovatieve praktijken, kunstenaars en onderzoekers. Haar onderzoek resulteert in verhalen, voorstellingen, publicaties, interventies in de praktijk, tools en denkkaders voor de transitie naar een nieuwe economie.
Om dit project te doen slagen deed Godelieve Spaas beroep op filmmaker Kees-Jan Mulder van Peerfilm. Zonder hem was deze film er niet geweest.
Meer weten?
Thalia Gijsbrechts
verantwoordelijke communicatie Departement Leefmilieu
Deel dit artikel