LEEFWERELD WEEFWERELD
Cool Neighbourhoods: koele buurten in opwarmende steden
Hitte wordt een van de grootste uitdagingen voor leefbare steden, ook in Vlaanderen. De gemiddelde zomertemperatuur kan hier tegen 2050 met wel 4,4°C stijgen. Ook het aantal hittedagen zal volgens de VMM oplopen van zo’n vier per jaar, naar meer dan vijftig per jaar tegen het einde van de eeuw. Toch blijven de gevolgen van hitte vaak onzichtbaar. De slachtoffers — vooral ouderen en kwetsbare groepen — halen zelden het nieuws, maar vragen wel om doordacht beleid en actie van elk lokaal bestuur.
Het project Cool Neighbourhoods wil daarbij ondersteunen. Dit Interreg NWE-project brengt partners uit België, Nederland, Frankrijk en Luxemburg samen rond een gemeenschappelijke uitdaging: het verkoelen van kwetsbare buurten. De provincie Antwerpen is een enthousiaste partner in dit project. Samen testen we in negen pilootlocaties of buurten hoe we hittestress kunnen tegengaan.
Maatwerk als rode draad bij een koele daad
De buurten in het Cool Neigbourhoods project hebben allemaal nood aan meer verkoeling en ruimte voor ontmoeting. Toch heeft elke locatie haar eigen verhaal. Sommige buurten zijn dichtbebouwd en sociaal kwetsbaar, andere zijn historische sites, nog andere vormen potentieel een groene schakel in een bredere stadsstructuur. Bij elke locatie is de betrokkenheid van de buurtbewoners dan ook cruciaal.
”We willen niet alleen meer verkoeling en schaduw van bomen en planten, maar ook meer bewustzijn over hoe klimaatverandering de leefbaarheid en ons dagelijkse leven beïnvloedt. Via workshops en co-creatietrajecten betrekken we bewoners actief bij het op maat ontwerpen van deze koelere wijken.”
Van pilot naar praktijk: toekomstige tools voor elk lokaal bestuur
Het project wil verder kijken dan deze negen buurten. Daarom ontwikkelen we tools die breed inzetbaar zijn, van kleine dorpen tot grootsteden. Zo komen er een online interventiecatalogus met haalbare maatregelen, een kosten-batenmodel en een leefbaarheidsindex die de sociale impact van ingrepen meet. De provincie Antwerpen verwerkt de tools en de innovatieve inzichten uit de pilootlocaties in haar opleidingen. Die kennis delen we vervolgens via trainingsmodules, zodat lokale besturen er zelf mee aan de slag kunnen. Niet alleen in de provincie Antwerpen, maar ook in andere steden en regio’s over heel Europa.
”Op een campus waar voeding centraal staat, is een eetbare tuin uiteraard een enorme meerwaarde.”
Campus PIVA, een Coole Neighbourhood voor Antwerpen
De campus van PIVA en CVO Vitant is een van de pilootlocaties. Hier ontharden we, midden in de stad, meer dan 1500 m² speelplaats. Dankzij de waardevolle input van leerkrachten en leerlingen voorzien we schaduwrijke bomen, vaste planten, wadi’s, gevelplanten én een eetbare tuin.
We volgen de impact van alle ingrepen nauwgezet op. Met sensoren meten we de temperatuur. De evolutie in de leefbaarheid brengen we in kaart via de leefbaarheidsindex. Op die manier krijgen we niet alleen een zicht op de effectieve fysieke verkoeling, maar ook op de leefbaarheidswinst. Want een koelere wijk is ook een gezondere wijk, met minder stress, meer biodiversiteit en meer ruimte voor ontmoeting. Bovendien vormt deze plek een potentiële groene verbinding in een overstromingsgevoelige buurt. De effecten van de maatregelen gaan dan ook verder dan de grenzen van de campus.
Toon Veelaert, algemeen directeur PIVA, is trots dat de campus een pilootlocatie is.
“De eetbare tuin is een enorme meerwaarde voor onze campus, waar voeding centraal staat. Leerlingen en cursisten gaan van dichtbij ervaren hoe voedselproductie en duurzaamheid hand in hand gaan, en leren zorg dragen voor hun omgeving. Met deze participatieve aanpak versterken we niet alleen hun ecologische bewustzijn, maar ook hun burgerschapszin. Zo werken we concreet aan onze leerdoelen rond klimaateducatie en duurzaam ruimtegebruik.”
Een eerste coole tip uit het project: “Start klein, denk groot”
Creëer eetbare groene gevels. Denk aan druivelaars of klimmende kruiden zoals laurier. Ze zorgen niet alleen voor verkoeling tegen de gevel, maar brengen ook geur, kleur én lekkers in de straat.
Heb je geen gevel met ruimte voor groen? Zelfs een schaduwdoek tussen twee gevels kan helpen om een plek koeler te maken.
Nog meer coolness? Verzamel een paar buren en brainstorm over hoe een grijze stoep een groene, koele ontmoetingsplek kan worden.
Cool Neighbourhoods toont aan dat je geen hele wijk moet heraanleggen om het verschil te maken. Ook met lokale ingrepen kun je de hitte temperen én de leefbaarheid verhogen. Dus… begin klein, deel je enthousiasme, en voor je het weet wordt jouw stukje stad een coole inspiratiebron voor anderen.
Zie je het toch groter? Laat de provincie Antwerpen je dan helpen. Op deze pagina krijg je nog heel wat advies en informatie over hoe je in jouw gemeente de hittestress kan verlagen.
Andere Europese klimaatprojecten
Met onze onthardingstrajecten zetten we gemeenten op het goede spoor bij het ontharden van hun openbare domein. Tijdens deze sessies komen telkens heel wat knelpunten en ideeën naar boven. In de praktijk zijn er nog wat obstakels te overwinnen om de schop écht in de grond te krijgen. Door onze deelname aan Europese projecten grijpen we kansen om te leren van andere landen en de kloof tussen theorie en praktijk te overbruggen. Zo zoeken we innovatieve oplossingen die gemeenten helpen met de uitvoering van hun klimaatplannen.
Naast het Cool Neighbourhoods-project werken we mee aan twee andere Europese projecten. Met Green Team (Interreg North Sea) werken we aan methodieken om integraal en (kosten-) efficiënt toekomstbestendige publieke ruimtes te ontwerpen en te onderhouden.
Met Hart voor Ontharding (EFRO GTI Kempen) ontwikkelen we klimaatstraatprofielen in samenwerking met de stad Turnhout en de gemeente Oud-Turnhout. Momenteel werken we volop aan een vervolg met de gemeente Herenthout.
Zie je als gemeente zelf mogelijkheden binnen een Europees project? Neem dan contact op met het klimaatteam.
Deel dit artikel