Gemeentewegen onder de loep
Ontharden als kans
“Ik wil deze nacht in de straten verdwalen, Instant Street, There’s a road (Noorderlaan)” … De straten van onze provincie spreken tot de verbeelding in verschillende liedjes. Wegen herdenken is ook wat Essen, Hulshout, Sint-Katelijne-Waver, Wommelgem en Lier onder begeleiding van de provincie en Breekijzer vzw in 2023 hebben gedaan. Als we minder water in onze kelders willen, moeten we onze straten ontharden en vergroenen. Tot 18 maart kunnen gemeenten opnieuw inschrijven voor het begeleidingstraject 'Gemeentenwegen onder de loep'.
Een derde van alle verhardingen dient voor transportinfrastructuur. Lokale besturen staan daarbij voor de dure taak om hun wegennet kwalitatief te onderhouden. Projectverantwoordelijke Yves Pepermans: “Als we al die gemeentewegen in onze provincie achter elkaar zouden leggen, dan komen we ongeveer uit in Jakarta in Indonesië. We kunnen proberen alle putten te dichten en voetpaden op te lappen. Of we kunnen onderzoeken hoe we ze toekomstbestendig maken. Wegen in gemeenten moeten niet enkel veilige verplaatsingen mogelijk maken, ze moeten ook ruimte mogelijk maken voor water, verkoeling, schoonheid, ontmoetingsplekken en speelruimte. Kortom, onze wegen moeten bijdragen aan een beter leven. Ontharding is dus een middel, geen doel op zich, waarbij we vooral iets winnen in plaats van wegnemen.”
Ook de geesten ontharden
Tijdens 6 sessies in het Provinciehuis, gemeentehuis en op het terrein, werkten de planners, uitvoerders en bestuurders van elk lokaal bestuur samen aan een potentienota. Deze omvat een reeks kansrijke stratenclusters die geschikt zijn voor ontharding, zowel voor quick wins als bij een totale heraanleg. Bij de opmaak van deze potentienota gingen de deelnemers onder begeleiding van Breekijzer vzw met hun RE-MOVE methodiek aan de slag. De eerste en misschien wel belangrijkste stap, is de mentale ontharding: het veranderen van de mindset van degenen die betrokken zijn bij de (her)aanleg van wegen in de gemeente. Volgens Helmut Jaspers, Schepen van leefmilieu, klimaat en duurzaamheid in Essen moeten gemeenten door een andere bril naar wegen en pleinen durven kijken: “Dankzij dit onthardingstraject kijken we met een open blik naar de bestaande verhardingen en denken we na over hoe we in de toekomst onze wegen en pleinen moeten inrichten.”
Al fietsend onthardingskansen ontdekken
Die andere bril zetten we op tijdens een fietsexpeditie, dé favoriete sessie van alle deelnemers. We fietsten door de gebieden die ons op kaart interessant leken. We stonden stil op een tiental plaatsen en vergeleken deze met veelvoorkomende situaties. Zo stopten we in Sint-Katelijne-Waver langs een afgelegen weg door de open ruimte die slechts enkele adressen bedient. Door het sluipverkeer te weren en één van de twee betonplaten te ontharden, ontstaan kansen voor veilige recreatie en landschapsversterking. Nabij een school zagen we dan weer een veel te brede asfaltvlakte in het midden van een woonwijk. Deze ‘gemorste weg’ is ingericht als parkeerplaats die meestal leeg staat. Door een deel van het asfalt uit te breken, creëren we kansen voor groen en water, met aangename ontmoetingsplekken voor wachtende ouders of kinderen. De resterende parkeerplekken kunnen met verzonken grasdallen groene waterbuffers worden. Dit zijn maar enkele voorbeelden van te brede, te lange of zelfs vergeten wegen met een scala aan mogelijkheden om het gebruik, de ondergrond en/of de oppervlakte van de weg te wijzigen.
Ontharden in actie
Tijdens de slotsessie op 30 november in het Provinciehuis, blikten de deelnemende gemeenten vooruit. Ze kregen hun definitieve potentienota en engageerden zich om deze in de praktijk te brengen. Vanaf nu geldt in de deelnemende gemeenten het VHMC-principe op het openbaar domein. VHMC staat voor: Vermijden van nieuwe verharding door kritisch te kijken naar waar nieuwe open ruimtes nood aan hebben: is hier echt een nieuwe weg nodig? Of volstaat het Hergebruik van de bestaande verharding? Hoe realiseren we met Minimale verharding een maximum aan functies? Als ergens nieuwe verharding toch nodig is, dan Compenseren we dit elders in de gemeente. Om deze visie in de praktijk te brengen, komt er een verhardingsbalans om de toe- en afname van verharding op het openbaar domein te monitoren. Een ander belangrijk aspect is een vaste overlegstructuur met alle relevante diensten. Bij de (her)aanleg van het openbaar domein wordt niet enkel gekeken naar verkeerstechnische aspecten, maar ook naar mogelijkheden voor mobiliteit, groen, water en landschapsbeleving. De aanbevelingen en analyses uit de potentienota worden meegenomen tijdens de ontwerpfases voor de volgende wegenwerken.
Onthard mee
In 2024 krijgen nog eens 5 gemeenten de kans om met steun van de provincie aan dit traject deel te nemen. Heb je ook zin gekregen om de vicieuze cirkel van steeds meer (weg)verharding te doorbreken? Zoek je nog ruimte voor water en groen geluk? Bots je op weerstand bij je onthardingsambities? Of wil je graag Vlaams kampioen tegelwippen worden?
Ontdek meer info over dit initiatief op de website van Plan Vandaag. En schrijf je voor 19 maart in voor de nieuwe editie van het onthardingstraject ‘Gemeentewegen onder de loep’.
Deel dit artikel